Dijital Kuşaklar ve Z Kuşağını Anlamak

Aynı yıllar arasında doğan, benzer olaylara şahit olan, aynı sorumlulukları ve sıkıntıları taşıyan kişileri ifade etmekte olan kuşak kavramı, her bir kuşağın kendine has özelliklerini ve diğer kuşaklardan farklılıklarını da ortaya koymaktadır.  Yirminci yüzyıldan günümüze kadar olan kuşaklar sırasıyla; “Sessiz Kuşak”, “Bebek Patlaması”, “X Kuşağı”, “Y Kuşağı”, “Z Kuşağı” ve “Alfa Nesli” şeklinde sıralanmaktadır (Berkup, 2014). Literatürde dijital kuşaklar sınıflandırması içinde 2000-2020 yılları arasında dünyaya gelmiş olduğu belirtilen Z Kuşağı ise, bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımlarıyla kendisinden önceki kuşaklardan ayrışmaktadır. Teknolojiyi ileri seviyede kullanma becerisine sahip olmasının yanı sıra bu beceriye sanki doğuştan sahipmiş gibi görünmesi sebebiyle de “internet kuşağı, e-kuşak” (Vogel, 2015: 50) ve “Google kuşağı” (Berkup, 2014:223) olarak da adlandırılmaktadır. Günümüz toplumlarında farklı kavramsallaştırmalarla da (Kristal nesil vb.) tartışılan Z Kuşağı üyelerine, doğdukları andan itibaren dijital medya ile çevrilmiş bir dünyada büyüyen ilk nesil olmaları nedeniyle toplumsal dönüşümde önemli bir güç atfedilmektedir. OECD (2021) istatistiklerine göre dünyada 2 milyar üyesi bulunan Z kuşağının yakın bir gelecekte iş gücünün önemli bir kısmını oluşturacağı öngörülmektedir. Z kuşağının 2025 yılında dünya nüfusunun yüzde 30’unu, iş gücününse yüzde 27’sini oluşturacağı tahmin edilmektedir. TÜİK verilerine göre ise Türkiye nüfusunun yüzde 39’u Z kuşağından oluşmaktadır. Türkiye’de 2023 yılında yapılması planlanan seçimlerde de Z kuşağı üyesi yaklaşık 7 milyon gencin oy kullanacağı bilinmektedir.

Z Kuşağına ilişkin yapılan akademik çalışmalarda bu kuşağın üyeleri profesyonel ve kişisel yaşam açısından daha esnek, daha işbirlikçi, etkileşimli ve yenilikçi olarak karakterize edilmektedir. Dünyanın sorunlarına çözüm bulmayı teklif etmelerinin yanı sıra; sadık, sevecen, iletişim kuran, sorumlu ve kararlı oldukları ileri sürülmektedir (Diaconu ve Dutu, 2020: 114). Bununla birlikte genellikle bağımsızlıklarına çok düşkün olarak betimlenen (Ünal, 2019) Z kuşağı; sosyal olaylara, çevreye, teknolojik gelişmeye, ekonomiye, sosyal adaletsizliğe ve eşitsizliğe daha duyarlı olarak tarif edilmektedir. Teknolojiyle iç içe yaşayan ve hayatının her alanına taşıyan Z kuşağı, teknolojiye erişimi sekteye uğradığında ise teknoloji yoksunluğu yaşamaktadır.

Diğer yandan, işgücüne yeni girmeye başladıkları için Z kuşağı hakkında çok az şey bilindiği belirtilmektedir (Jung, Jung & Yoon, 2021). Önümüzdeki birkaç yıl içinde iş hayatında aktif rol oynayacak olan Z kuşağı üyeleri, bulundukları ortamlardan çabuk sıkılmaları, esnek çalışma saatlerini tercih etmeleri, bireysel ve rahat hareket etmeyi seven yapıları, çalışırken dahi eğlenmeye düşkün olmaları bakımından günümüz çalışma yaşamı açısından değerlendirildiğinde, hem mevcut sistemdeki kurum kuruluşların hem de kuşak üyelerinin birbirlerine karşı uyum ve adaptasyon sürecinde zorluk yaşayacakları da düşünülmektedir (Mercan, 2016: 62-65). Bu nedenle içinde doğup büyüdükleri dijital ortam nedeniyle düşünme ve bilgi işleme süreçlerinin kendinden önceki kuşaklardan farklılaştığı belirtilen Z Kuşağı üyelerine ilişkin eğitim, siyaset, reklam, pazarlama, istihdam, medya ve iletişim gibi farklı disiplinlerden araştırmalara ihtiyaç bulunmaktadır.

Bu bağlamda Dijital Kuşaklar ve Z Kuşağını Anlamak başlıklı oturumda, siyasi partilerin ve sivil toplum kuruluşlarının Z kuşağına yönelik çalışmaları, bu kuşağın bireysel ve toplumsal ihtiyaç ve beklentileri kapsamında tartışılacaktır.